Waarom is pottendraaien de nieuwe yoga en wat mag je verwachten van een eerste les?

In een wereld vol schermen en digitale afleidingen groeit de honger naar authentieke, tastbare ervaringen. We zoeken naar manieren om onze handen te gebruiken en ons hoofd leeg te maken. Velen wenden zich tot creatieve hobby’s zoals schilderen of macramé, maar er is een ambacht dat een diepere laag aanboort: pottenbakken. Het wordt niet voor niets de ‘nieuwe yoga’ genoemd. Maar wat betekent dat concreet voor iemand die voor het eerst achter de draaischijf plaatsneemt?

De gangbare gedachte is dat je een workshop volgt om een tastbaar object te creëren – een kom, een kopje, iets wat je trots op de vensterbank kunt zetten. Maar wat als de ware magie van pottenbakken niet in het eindproduct zit, maar in het proces? Wat als de frustratie van een wiebelende klomp klei eigenlijk een les is in loslaten en acceptatie? Dit is de kern van de ervaring: pottenbakken is een actieve meditatie die je dwingt om in het hier en nu te zijn, om te voelen in plaats van te denken.

Deze gids is jouw begeleider voor die eerste kennismaking. We gaan verder dan de praktische tips over kledij en techniek. We duiken in de essentie van de ervaring: waarom het centreren van klei je eigen geest centreert, waarom je eerste creaties waarschijnlijk zullen ‘mislukken’ en waarom dat juist het mooiste cadeau is dat je jezelf kunt geven. Bereid je voor op een reis die niet alleen over klei gaat, maar vooral over jezelf.

In dit artikel ontdek je stap voor stap wat je kunt verwachten en hoe je het meeste uit deze unieke ervaring haalt. De volgende hoofdstukken begeleiden je doorheen het hele proces, van de eerste onwennige momenten tot het punt waarop je misschien wel droomt van een eigen atelier.

Inhoudsopgave: De complete gids voor je eerste pottenbakervaring

• Waarom is die eerste klomp klei centreren zo moeilijk en hoe gebruik je je lichaamsgewicht?
• Wat doe je aan naar een pottenbakles om niet geruïneerd buiten te komen?
• Romantische date of vriendinnenuitje: welke formule past bij jouw doel?
• Waarom overleven de meeste eerste potjes het bakproces niet en is dat erg?
• Wanneer ben je klaar voor een reeks van 10 lessen na je eerste kennismaking?
• Coiling of de schijf: welke techniek past het best bij organische vormen?
• Hoe vind je een creatieve cursus in je buurt waar je je niet ongemakkelijk voelt als beginner?
• Hoe ontwikkel je jezelf van hobbyist tot semi-professioneel keramist?

Waarom is die eerste klomp klei centreren zo moeilijk en hoe gebruik je je lichaamsgewicht?

Het moment is daar: je zit achter de draaischijf, een natte, glibberige klomp klei voor je. De instructeur doet het voor en het lijkt magisch. De klei danst onder diens handen en vormt zich moeiteloos tot een perfecte cilinder. Dan is het jouw beurt. Je handen raken de klei en… chaos. De klei wiebelt, vliegt alle kanten op en weigert te luisteren. Dit is de eerste en belangrijkste les in pottenbakken: centreren is moeilijk. Het is een gevecht tussen jouw wil en de fysica van een roterende massa. Maar het is ook waar de ‘yoga’ begint.

Centreren is geen kwestie van brute kracht in je armen; het draait volledig om lichaamsbewustzijn en stabiliteit. Je moet je ellebogen verankeren in je zij of op je benen, je ademhaling onder controle houden en de kracht vanuit je core gebruiken. Je duwt niet tegen de klei, je wordt een stabiele rots waartegen de klei zich vormt. Het is een fysieke dialoog. De klei voelt elke aarzeling, elke spanning in je spieren. Pas als jij kalm en gecentreerd bent, zal de klei volgen. Het vergt volgens ervaren pottenbakkers heel wat draaiuren om dit echt onder de knie te krijgen, dus wees geduldig met jezelf.

Het is een proces van vallen en opstaan. Je duwt de klei omhoog tot een kegel en weer omlaag, keer op keer, tot je de beweging voelt en niet meer denkt. Dit repetitieve proces is ongelooflijk meditatief. Het dwingt je om alle andere gedachten los te laten en je volledig te focussen op de tactiele sensatie. Hier zijn een paar basistips voor die eerste poging:

• Zet je bonkje klei stevig vast in het midden van de schijf. Een kleine ‘smak’ kan helpen.
• Laat de schijf bijna op topsnelheid draaien. Snelheid creëert stabiliteit.
• Houd je handen en de klei constant nat met water of slib om wrijving te vermijden.
• Experimenteer met je houding: zit rechtop en veranker je armen om een stabiel ‘statief’ te vormen.
• Duw de klei 2-3 keer omhoog in een kegelvorm en weer omlaag om de deeltjes te aligneren en de klei te homogeniseren.

Het overwinnen van deze eerste horde is een enorme voldoening, niet omdat je een potje hebt, maar omdat je een moment van pure focus hebt bereikt.

Wat doe je aan naar een pottenbakles om niet geruïneerd buiten te komen?

Een pottenbakles is een garantie op twee dingen: een unieke ervaring en… kleivlekken. Kleislib heeft de magische eigenschap om op plekken te belanden waar je het nooit zou verwachten. De vraag “wat doe ik aan?” is dus geen detail, maar een essentieel onderdeel van je voorbereiding. Het laatste wat je wilt, is je zorgen maken over je favoriete jeans of die nieuwe witte sneakers. Comfort en ‘spatbestendigheid’ zijn de sleutelwoorden.

De ideale outfit bestaat uit kleren die je met een gerust hart kunt opofferen aan de creatieve goden. Denk aan een oude T-shirt, een comfortabele broek en schoenen die makkelijk schoon te maken zijn. Veel ateliers in België voorzien een schort, maar beschouw dit als een laatste verdedigingslinie, niet als een ondoordringbaar schild. Klei is wateroplosbaar en wast meestal goed uit, maar het is beter om het zekere voor het onzekere te nemen. Accessoires laat je beter thuis. Ringen, armbanden en horloges zijn niet alleen een risico om vuil te worden, ze kunnen ook je potje beschadigen of zelf beschadigd raken.

Daarnaast zijn er een paar praktische zaken die vaak over het hoofd worden gezien. Lang haar wordt best opgestoken in een staart of een knot, tenzij je een onverwachte kleimasker-behandeling ambieert. En een van de meest onderschatte tips: knip je nagels kort. Lange nagels maken het bijna onmogelijk om de klei fijngevoelig te bewerken en laten ongewenste groeven achter in je creatie. Tot slot is het meebrengen van een oude handdoek bijna altijd een vereiste, zowel voor je handen als om je materiaal proper te houden.

Romantische date of vriendinnenuitje: welke formule past bij jouw doel?

Pottenbakken is een verrassend veelzijdige activiteit. Het kan een intiem en verbindend moment zijn voor twee, of een bron van hilariteit en gezelligheid voor een groep. De dynamiek van de workshop verandert volledig afhankelijk van je gezelschap. Belgische ateliers spelen hier handig op in met verschillende formules, van duo-sessies tot grotere workshops op maat. De keuze hangt af van het doel van je uitje: zoek je verbinding of gedeeld plezier?

Als romantische date is pottenbakken een schot in de roos. Samen achter de draaischijf, elkaars handen begeleiden – de referentie naar de film ‘Ghost’ is onvermijdelijk, maar de ervaring is echt. Het is een speelse manier om samen iets te creëren, te communiceren zonder woorden en comfortabel te zijn met imperfectie. Speciale ‘lovebird’ of duo-formules bieden een meer private setting, vaak met een hapje en een drankje, wat de intieme sfeer versterkt.

Voor een vriendinnenuitje, teambuilding of vrijgezellenfeest ligt de focus meer op de gedeelde ervaring en het plezier. De kans is groot dat er meer gelachen wordt om mislukte pogingen dan geconcentreerd gewerkt. In een groepssetting is er een aanstekelijke energie. Je inspireert elkaar, leert van elkaars fouten en hebt achteraf een geweldig verhaal te vertellen. Veel ateliers bieden workshops op maat aan waar je de inhoud en sfeer kunt afstemmen op de groep.

De keuze van de formule beïnvloedt dus de hele ervaring. Een privéworkshop voor zes personen is ideaal voor een hechte vriendengroep, terwijl een duurdere VIP-editie met extra’s perfect kan zijn voor een speciale gelegenheid. De onderstaande tabel, gebaseerd op een typisch aanbod in België, geeft een idee van de mogelijkheden.

Waarom overleven de meeste eerste potjes het bakproces niet en is dat erg?

Je hebt gezwoegd, gezweet en eindelijk een vorm gecreëerd waar je trots op bent. Een beetje scheef, misschien, maar het is jóuw potje. Je laat het achter in het atelier om te drogen en gebakken te worden. Weken later krijg je het bericht: je creatie heeft de oven niet overleefd. Gekrompen, gebarsten of zelfs ontploft. Dit klinkt als een teleurstelling, maar als workshop-begeleider zie ik dit als de belangrijkste les van de hele ervaring: de schoonheid van imperfectie en loslaten.

De harde realiteit is dat de meeste eerste potjes het bakproces niet overleven. Er zijn talloze technische redenen voor. De wanden zijn misschien ongelijk van dikte, waardoor de klei ongelijkmatig krimpt en barst. Er kunnen kleine, onzichtbare luchtbelletjes in de klei zijn achtergebleven. Een expert legt het simpel uit:

Er mogen geen luchtbellen in de klei achterblijven. Als er luchtbellen in de klei blijven zitten, gaat het werkstuk kapot in de oven.

– Carina Claassens Ceramic Centre, Beginner Cursus Pottenbakken

Deze luchtbellen zetten uit bij verhitting en veroorzaken een mini-explosie. Het is een technische vaardigheid om de klei goed voor te bereiden (kneden) en te centreren om dit te voorkomen, een vaardigheid die je onmogelijk in één les kunt perfectioneren. Maar is het erg? Absoluut niet. Het leert je om onthecht te raken van het resultaat. De waarde zat in de uren van concentratie, het gevoel van de klei, het plezier van het creëren. Het potje zelf was slechts een bijproduct.

Bovendien is het geen verspilling. In de wereld van keramiek wordt bijna alles gerecycleerd. Mislukte, ongebakken werkstukken gaan terug in een emmer water en worden na een proces van drogen en kneden opnieuw tot een bruikbare klomp klei. Jouw ‘mislukking’ wordt de basis voor een nieuwe creatie. Het is een prachtige metafoor voor veerkracht en het omarmen van het proces boven het product. Je eerste gebroken potje is geen falen, het is je diploma in loslaten.

Wanneer ben je klaar voor een reeks van 10 lessen na je eerste kennismaking?

De eerste workshop was een openbaring. Je hebt de magie van de draaischijf gevoeld, de frustratie van het centreren ervaren en de rust van de creatieve flow ontdekt. En nu? Is het een eenmalig avontuur of het begin van een nieuwe passie? De vraag om je in te schrijven voor een langere lessenreeks, bijvoorbeeld van 8 of 10 lessen, dient zich aan. Het antwoord ligt niet in hoe ‘goed’ je eerste potje was, maar in hoe je je voelde tijdens het proces.

Je bent klaar voor een lessenreeks als je merkt dat je nieuwsgierigheid groter is dan je frustratie. Als je na de initiatie denkt: “Ik wil begrijpen waarom mijn potje instortte” in plaats van “Ik kan dit niet”. Het is het verlangen om de techniek te doorgronden, om de klei echt te leren ‘lezen’ en om de controle te krijgen die je in het begin zo miste. Een lessenreeks is een engagement. Het geeft je de tijd om spiergeheugen op te bouwen, om het hele proces van A tot Z te doorlopen: van kneden en draaien tot afdraaien (het afwerken van de bodem) en glazuren.

Een initiatieles is als een speeddate; een lessenreeks is het begin van een relatie met klei. In zo’n reeks leer je dat pottenbakken een traag ambacht is. Het duurt weken voordat een stuk volledig droog en gebakken is. Je leert geduld en je leert omgaan met teleurstellingen op een dieper niveau. Financieel is het ook een grotere stap. Waar een workshop eenmalig is, investeer je in een reeks in een vaardigheid. Een typische cursus pottenbakken voor beginners in België kost bijvoorbeeld rond de €450 voor 8 lessen van 3 uur, inclusief materiaal en bakken. Deze investering is het waard als je de drang voelt om je creatieve reis verder te zetten en je eigen unieke stijl te ontwikkelen.

De doorslaggevende factor is dus niet talent, maar passie. Als je merkt dat je gedachten afdwalen naar de draaischijf en je vingers jeuken om weer klei te voelen, dan ben je er klaar voor.

Coiling of de schijf: welke techniek past het best bij organische vormen?

Wanneer mensen aan pottenbakken denken, zien ze meestal de draaischijf voor zich. Het is de meest iconische techniek, bekend om zijn symmetrische en strakke resultaten. Maar het is niet de enige manier om met klei te werken. Voor wie houdt van meer vrijheid en organische, asymmetrische vormen, is er een eeuwenoude techniek die minstens evenveel voldoening schenkt: coiling, ofwel handopbouw met kleirollen. De keuze tussen de schijf en handopbouw is bijna een persoonlijkheidskeuze.

De draaischijf dwingt je tot symmetrie. De middelpuntvliedende kracht dicteert de ronde vorm. Het is een techniek die vraagt om controle, precisie en een meditatieve focus op een centraal punt. Het werk van de beroemde Belgische keramist Piet Stockmans, met zijn strakke, bijna industriële vormen, toont de perfectie die met de draaischijf bereikt kan worden. Het is ideaal voor wie houdt van een snel tempo en de ritmische herhaling van bewegingen.

Coiling, daarentegen, is de techniek van de vrijheid. Je bouwt een vorm langzaam op door kleirollen op elkaar te stapelen en glad te strijken. Je bent niet gebonden aan symmetrie. Je kunt golvende randen, ovale vormen of zelfs sculpturale figuren creëren. Het is een veel trager, meer contemplatief proces. Je hebt meer bewegingsvrijheid en de fysieke eisen zijn minder strikt dan bij het centreren op de schijf. Deze techniek is perfect voor wie houdt van het onverwachte en de schoonheid van het ‘onvolmaakte’ omarmt.

Geen van beide technieken is ‘beter’; ze dienen gewoon een ander creatief doel. De onderstaande tabel vat de belangrijkste verschillen samen, zodat je kunt inschatten welke aanpak het best bij jouw temperament past.

Hoe vind je een creatieve cursus in je buurt waar je je niet ongemakkelijk voelt als beginner?

De beslissing is genomen: je wilt gaan pottenbakken. Maar dan begint de zoektocht naar de juiste plek. Een atelier is meer dan vier muren en een draaischijf; het is een gemeenschap, een sfeer, een veilige haven waar je mag experimenteren en falen. Als beginner is het cruciaal om een plek te vinden waar je je niet geïntimideerd voelt door gevorderde studenten of een te prestatiegerichte sfeer. De vraag is dus niet alleen “waar?”, maar vooral “waar voel ik me welkom?”.

De sfeer van een atelier wordt grotendeels bepaald door de begeleider en de groepsgrootte. Kies voor kleine groepen (idealiter 4 tot 6 personen). Dit garandeert persoonlijke aandacht en zorgt ervoor dat de instructeur tijd heeft voor jouw vragen en worstelingen. Lees de ‘Over ons’-pagina op de website van het atelier. Spreekt de filosofie je aan? Ligt de nadruk op proces of op product? Een goede begeleider is niet alleen een technisch expert, maar ook een coach die je aanmoedigt en je helpt om te gaan met de onvermijdelijke frustraties.

Een positieve ervaring van een andere beginner kan boekdelen spreken:

Heel leuke workshop om kennis te maken met keramiek. Peter legt alles stap voor stap met enthousiasme uit! Een aanrader!

– Anonieme cursist, Spotworkshops.be

Dit soort enthousiasme is een teken van een goede leeromgeving. Wees niet bang om contact op te nemen met een atelier en te vragen of je eens mag langskomen om de sfeer op te snuiven. Een goede match vinden is de eerste stap naar een duurzame en plezierige hobby. De volgende checklist kan je helpen bij je zoektocht.

Hoe ontwikkel je jezelf van hobbyist tot semi-professioneel keramist?

Wat begint als een leuke initiatie, kan uitgroeien tot een ware passie. Je hebt een lessenreeks gevolgd, je beheerst de basistechnieken en je droomt ervan om meer te doen. De stap van hobbyist naar semi-professioneel keramist is een groot, maar haalbaar avontuur. Het vraagt om een combinatie van verdieping in techniek, een investering in materiaal en een ondernemende geest. Dit is het moment waarop de hobby een serieuze roeping kan worden.

De eerste concrete stap is vaak de investering in een eigen draaischijf. Dit geeft je de vrijheid om te oefenen wanneer je wilt, buiten de beperkte uren van het atelier. Het is een aanzienlijke uitgave; voor een eigen draaischijf moet je rekenen op een gemiddelde kostprijs van €1500. Daarbij komt nog de noodzaak van een eigen oven of toegang tot een oven, wat de investering verder verhoogt. Dit is de materiële kant van de zaak.

Minstens even belangrijk is de verdere ontwikkeling van je vaardigheden en kennis. In België zijn er uitstekende, gestructureerde opleidingen die je hierbij kunnen helpen. Instellingen zoals Syntra bieden bijvoorbeeld professionele opleidingen tot ‘Keramist’ of ‘Pottenbakker’ aan. Deze programma’s gaan veel dieper dan een hobbycursus. Je leert niet alleen geavanceerde technieken, maar ook over glazuurchemie, oven-technologie en zelfs hoe je een eigen zaak kunt opstarten. Ze bieden een kader om je passie om te zetten in een (bij)beroep.

De weg van hobbyist naar professional is een marathon, geen sprint. Het vereist toewijding, oefening en de bereidheid om continu te blijven leren. Maar voor wie de ‘kleimicrobe’ echt te pakken heeft, is er niets zo bevredigend als het creëren van je eigen unieke stukken en deze te delen met de wereld, of het nu op een lokale ambachtenmarkt is of via een eigen webshop. Het is de ultieme bekroning van een creatieve reis die begon met die ene, onhandige klomp klei.

De volgende stap is niet om de beste te worden, maar om te beginnen. Zoek een atelier in je buurt, durf je handen vuil te maken en ontdek wat de klei jou te vertellen heeft.